Archaeology

H αρχαία Κίσαμος βρίσκεται βορειοδυτικά της περιφερειακής ενότητας Χανίων κάτω από τη νέα κωμόπολη. Στα υστεροκλασικά και ελληνιστικά χρόνια αποτελούσε επίνειο της Πολυρρήνιας. Η ρωμαϊκή κατάκτηση του νησιού το 67/66 π.Χ. άλλαξε άρδην την εικόνα της Κισάμου, καθώς η πόλη χτίστηκε ξανά τον 1ο αι. μ.Χ. και το λιμάνι της απέκτησε σημαίνουσα σημασία για τη μεταφορά των προϊόντων και όχι μόνο. H ανάπτυξη της πόλης επιβεβαιώνεται από την οικοδόμηση «αστικών επαύλεων», πολλές φορές με δάπεδα επενδεδυμένα με ψηφιδωτά. Ενδεικτικότερο παράδειγμα αποτελεί η ανακάλυψη της «αστικής έπαυλης» στο οικόπεδο του Κέντρου Υγείας. Η πόλη ισοπεδώθηκε με τον ισχυρό σεισμό του 365 μ.Χ., που συντάραξε όχι μόνο την Κρήτη αλλά και άλλες περιοχές της Μεσογείου. Το 1984 ξεκίνησε η ανασκαφική διερεύνηση από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, υπό την επίβλεψη της αρχαιολόγου κ. Μαρκουλάκη, στο οικόπεδο που προοριζόταν για την ανέγερση του Κέντρου Υγείας. Οι πολύχρονες ανασκαφές στο μέρος αποκάλυψαν μεγάλο τμήμα της «αστικής έπαυλης», περίπου 1.800τ.μ., φέρνοντας στο φως ψηφιδωτά, αγάλματα, νομίσματα, κεραμική κ.ά. Το τμήμα του υλικού που θα παρουσιαστεί είναι η ρωμαϊκή κεραμική από το εν λόγω οικόπεδο, η οποία αποτελεί μέρος της εν εξελίξει διδακτορικής διατριβής μου. Σκοπός της παρουσίασης είναι η ανάδειξη για πρώτη φορά των εκάστοτε λειτουργικών κατηγοριών της ρωμαϊκής κεραμικής μέσω της δειγματοληπτικής παρουσίασης των χαρακτηριστικότερων οστράκων, που αποκαλύφθηκαν στον «τομέα Ι» της «αστικής έπαυλης» στο οικόπεδο του Κέντρου Υγείας Κισάμου. Συγκεκριμένα έχει εντοπιστεί επιτραπέζια κεραμική, όπως η ιταλική terra sigillata, η ερυθροβαφής κεραμική από τη Βόρεια Αφρική κ.ά., καθώς και ακόσμητα αγγεία. Εκτός από την επιτραπέζια κεραμική έχουν αποκαλυφθεί μαγειρικά αγγεία, αμφορείς και αγγεία για φωτισμό, για αγροτικές δραστηριότητες και για αποθηκευτική χρήση. Η παρουσίαση της ρωμαϊκής κεραμικής θα αναδείξει όλο το φάσμα των λειτουργιών μιας κατοικίας παρουσιάζοντας εκφάνσεις του ιδιωτικού βίου, ενώ παράλληλα θα δώσει τη δυνατότητα προβολής ενός υλικού που χρονολογείται πριν τον σεισμό του 365 μ.Χ.

Οι σωστικές ανασκαφές που διενεργούνται στην Ελλάδα από πληθώρα κλάδων (αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, εργατοτεχνίτες, συντηρητές κλπ.), αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή όχι μόνο διάσωσης αρχαιοτήτων, αλλά και εξαγωγής πολύτιμων δεδομένων για την αρχαιολογική επιστήμη. Ορισμένες φορές οι αποκαλυφθείσες αρχαιότητες παραμένουν ορατές και διαμορφώνονται σε αρχαιολογικούς χώρους, με αρκετούς από αυτούς να χάνονται εντός του αστικού τοπίου, εξαιτίας του ευρύτερου περιβάλλοντός τους. Ανακύπτει, επομένως, το ζήτημα του ρόλου και της σχέσης των αρχαιολογικών χώρων με τη σύγχρονη πόλη, πάνω στο οποίο η διεπιστημονικότητα μπορεί να προσδιορίσει σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο λύσεις. Πιο συγκεκριμένα, από τις επιστήμες σχεδιασμού του χώρου, όπως η αρχιτεκτονική, ο αστικός σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική τοπίου, ήδη από τα τέλη του 20ου αιώνα έχουν υπάρξει πολλοί προβληματισμοί σχετικά με την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, καθώς η ιστορικότητα άρχισε να δημιουργεί το θεωρητικό υπόβαθρο, όχι μόνο για το σχεδιασμό τους, αλλά και του αστικού τοπίου περιμετρικά αυτών. Στόχος είναι η προβολή των στοιχείων του παρελθόντος στο παρόν, η αρμονική συνύπαρξη μεταξύ της σύγχρονης πόλης με το παρελθόν και το μέλλον της, καθώς και η δημιουργία καρποφόρου εδάφους για την καλλιέργεια του ανθρώπου. Ένα από τα πολλά παραδείγματα αρχαιοτήτων σε αστικό τοπίο αποτελεί η σύγχρονη κωμόπολη της Κισάμου (ή Καστέλι Κισάμου) που είναι οικοδομημένη στα ερείπια της αρχαίας ομώνυμης πόλης στη δυτική Κρήτη. Οι μακροχρόνιες σωστικές ανασκαφές συνεχίζουν να αποκαλύπτουν την αρχαία Κίσαμο των ρωμαϊκών χρόνων, μια πολύ σημαντική πόλη αλλά και περίοδο για την ιστορία της Κρήτης, φέρνοντας στο φως πλήθος ευρημάτων, εκ των οποίων μερικά έχουν διαμορφωθεί σε αρχαιολογικούς χώρους. Η ανάδειξή, ωστόσο, μεγαλύτερου συνόλου των αρχαιοτήτων εμποδίζεται από τη συνεχή οικοδομική δραστηριότητα, καθώς αρκετές καταχώνονται, ενώ όσες παραμένουν ορατές ασφυκτιούν στο σύγχρονο τοπίο. Η Σχολή Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου Κρήτης, αφουγκραζόμενη τα καίρια αυτά ζητήματα, διοργάνωσε, στο πλαίσιο του W.A.Ve. 2018, καλοκαιρινό εργαστήρι Αρχιτεκτονικής στα Χανιά με θέμα «Το μέλλον των ιστορικών κέντρων. Η περίπτωση Καστέλι Κισάμου», δίνοντας σε θεωρητικό επίπεδο πρόταση προστασίας, ανάδειξης και ένταξης των ιστορικών καταλοίπων στη σύγχρονη ζωή της πόλης. Διαφαίνεται, λοιπόν, η ανάγκη ύπαρξης απαραίτητης γόνιμης διεπιστημονικής συζήτησης, αρχικά σε θεωρητικό και μετέπειτα σε πρακτικό επίπεδο, πάνω στο οποίο θα τεθεί η εννοιολογική προσέγγιση των αρχαιολογικών χώρων. Σαφώς η αναγκαιότητα διατήρησης της μνήμης είναι κομβική, ωστόσο θα έπρεπε επιπλέον να είναι διδακτική και βιωματική στο σήμερα.

The present article examines the elements found in the Linear B archives relevant to furniture excluding vases (which will be presented in a further article and part of which are among precious items). In particular, the article deals with wood -the main material of furniture, in all the different aspects recorded in the archives -as well as with some other precious items and materials. This inquiry will show, especially for Pylos, a palatial world with a major need of display and luxury, which employs a great number of skilled craftsmen in order to satisfy this need. Among these craftsmen, specializations may be found, whose existence surprises us and reinforces the image of luxury that we have of the courts of the Mycenaean palaces. A characteristic example are the ku-wa-no-wo-ko, the lapis lazuli craftsmen, a great number of whom are recorded at Mycenae.

Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να εξεταστούν συγκριτικά οι πληροφορίες για τον κορυφαίο αξιωματούχο και επικεφαλής της διοικητικής οργάνωσης κάθε μυκηναϊκού βασιλείου, τον wa-na-ka, ἄνακτα. Παρουσιάζονται οι καταγραφές του τίτλου, αναλύεται η λειτουργία του σε κάθε περίπτωση και γίνεται προσπάθεια να εντοπιστούν ομοιότητες και διαφορές, αν υπάρχουν, στις αρμοδιότητες και στο ρόλο του σε κάθε μυκηναϊκό βασίλειο. Μια δεύτερη συγκριτική ματιά πέφτει πάνω στα κοινά στοιχεία και στις διαφορές μεταξύ των Μυκηναίων ανάκτων και των ομηρικών βασιλέων καθώς και των ανατολικών ηγεμόνων των σύγχρονων προς τον μυκηναϊκό κόσμο κρατών και πολιτισμών της Ανατολής.
The article presents the recordings of the title wa-na-ka, it analyses its function in every case and reveals similarities and differences, if existing, over his responsibilities and his role in each Mycenaean kingdom. A brief comparative view is also attempted of the common elements and the differences between the Mycenaean sovereigns on the one hand and the Homeric kings and the leaders of the eastern states and civilizations contemporary to the Mycenaean world on the other.

Οπλισμός γενικότερα καταγράφεται στις σειρές πινακίδων KN R, Ra, Sk της Κνωσού, στην Sh της Πύλου, στην Si της Τίρυνθος, στην Rb 1 από τον Άγιο Βασίλειο Λακωνίας, καθώς και στην πινακίδα Sq 1 των Χανίων. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η παρουσίαση των δεδομένων από τα αρχεία των ανακτόρων αυτών και η συγκριτική εξέτασή τους για τον εντοπισμό τυχόν ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ των ανακτορικών κέντρων ως προς τα θέματα του εξοπλισμού και της στρατιωτικής οργάνωσης.

Σειρές πινακίδων Ε-Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες κατηγορίες πινακίδων, ίσως αυτή με τα περισσότερα θέματα προς διερεύνηση, και αναμφίβολα αυτή για την οποία έχει αφιερωθεί το μεγαλύτερο τμήμα της βιβλιογραφίας, είναι οι σειρές πινακίδων Ε-, οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως πινακίδες καταγραφής γαιών. Οι πινακίδες αυτές διακρίνονται στις E από την Κνωσό, Ea, Eb, Ed, En, Eo, Ep, Eq, Er, Es από την Πύλο, σε δύο πινακίδες, τις Ef 2, 3, από την Τίρυνθα και μια πινακίδα, την Ev 212, από την Θήβα.

Στα κείμενα γραμμικής Β καταγράφονται σημαντικές πληροφορίες τόσο για τις επαφές μεταξύ των μυκηναϊκών βασιλείων, όσο και για τις επαφές αυτών των βασιλείων με τους πολιτισμούς της Ανατολής. Στην παρούσα ανάρτηση εξετάζονται εν συντομία οι σχετικές πληροφορίες.