Билл Клинтон

Билл Клинтон Bill Clinton
Лауазымы
Ту 42-АҚШ президенті Ту
20 қаңтар 1993 — 20 қаңтар 2001
Вице-президент	Аль Гор
Ізашары	үлкен Джордж Буш
Ізбасары	кіші Джордж Буш
Ту Арканзас губернаторы Ту
3 қаңтар 1953 — 22 желтоқсан 1960
Ізашары	Фрэнк Уайт
Ізбасары	Джеймс Гай Такер
9 қаңтар 1979 — 19 қаңтар 1981
Ізашары	Джо Эдвард Парселл
Ізбасары	Фрэнк Уайт
Ту Арканзастың бас прокуроры Ту
3 қаңтар 1977 — 9 қаңтар 1979
Ізашары	Юлиссис Вебб
Ізбасары	Роберт Кенни
Өмірбаяны
Партиясы	Демократиялық партия
Білімі	Джорджтаун университеті Оксфорд университеті Йель университеті
Діні	Баптист
Дүниеге келуі	19 тамыз 1946 (1946-08-19) (79 жас) Хоп, Арканзас, Америка Құрама Штаттары
Жұбайы	Хиллари Родэм ​ ​ (үйл. 1975)​
Балалары	Челси Клинтон
Сайты	Президенттік кітапханасы
Қолтаңбасы
Билл Клинтон Ортаққорда

Уи́льям Дже́фферсон Кли́нтон (ағылш. William Jefferson Clinton; туғанында Уильям Джефферсон Блайт III, 19 тамыз 1946 жыл, Хоуп, Арканзас) — америкалық саясаткер және заңгер, 1993 жылдан 2001 жылға дейінгі 42-АҚШ президенті. Демократиялық партияның мүшесі ретінде ол 1979 жылдан 1981 жылға дейін және 1983 жылдан 1992 жылға дейін екі мәрте Арканзас штатының губернаторы болған, 1977–1979 жылдары Арканзас бас прокуроры болды.

Президент кезеңі біткеннен кейін қоғамдық, саяси және қайрымдылық ұйымдарының белсенді мүшесі болып қызмет жасайды.

Өмірбаяны

Клинтон Вашингтондағы Джорджтаун университетін (1968), Оксфорд университетін (1970) және Йель университетінің заң мектебін (1973) бітірген. Ол жас кезінен саясатпен айналысқан. 17 жасында Америка жастар ұйымдарының съезіне Арканзас штаты атынан барып, Джон Кеннедимен танысқан. 1974 жылы АҚШ Конгрессіне Демократиялық партия атынан сайлауға түсті.

1976 жылы Клинтон Арканзас штатының бас прокуроры болып сайланды. Осы жылғы Президент сайлауы кезінде Арканзас штатынан Джимми Картерді қолдау науқанын басқарды. 1978–1980 жылдары және 1982–1992 жылдары Арканзас штатының губернаторы болып сайланды. Губернатор қызметінде жүргенде реформа жасап, өндіріске салық жеңілдігін енгізді. Осындай іс-шаралар арқылы 1986–1987 жылдары АҚШ губернаторлары ұлттық ассоциациясының төрағасы болып, жалпыамерикалық көлемдегі саясаткерге айналды. 1991 жылы ол Демократиялық партия атынан АҚШ президенттігіне өз кандидатурасын ұсынды, сөйтіп, 1992 жылғы қарашада өткен сайлауда өз қарсыласы Джордж Герберт Уокер Бушты айқын басымдылықпен жеңді. 1996 жылы екінші рет сайланды. Президент ретінде Клинтон білім беру жүйесін жетілдіру, жұмыссыздықпен күрес және т.б. әлеуметтік шаралар үшін әскери шығындарды қысқарту есебінен 700 миллиард доллар қосымша қаржы бөлдірді. Бірақ оның денсаулық сақтау жүйесін реформалау жөніндегі ұсынысы Конгресте республикашыл партия депутаттары тарапынан өтпей қалды. Сыртқы саясатта АҚШ-тың әлемдегі жетекші мемлекет ретіндегі рөлін арттыру саясатын жалғастырды. 1993 жылы Клинтонның тікелей қатысуымен Израиль мен Палестинаны азат ету ұйымы арасында, 1994 жылы Израиль мен Иордания арасында келісімге қол қойылды. 1995 жылы АҚШ-тың араласуымен Босния жанжалы бейбіт жолмен шешілді және Клинтон бірнеше рет Солтүстік Ирландияда қарсыласушы жақтарды келісім үстелі басына отырғызуға әрекет жасады. Бірақ Сомали мен Гаитиге АҚШ әскерлерін енгізу және НАТО-ны Шығысқа қарай жылжыту саясаттары сәтсіздікке ұшырап, әлемдік қауымдастық тарапынан қатал сынға ұшырады. Клинтон АҚШ мемлекетінің басшысы ретінде Қазақстан президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевпен бірнеше мәрте кездесу өткізді. Оның президенттігі тұсында АҚШ Қазақстанды Орталық Азиядағы негізгі серіктес деп таныды.

Арканзас губернаторы

1974 жылы Билл 28 жасында өзінің Арканзас штатынан конгрессмен болу үшін сайлауға түсіп, жеңіліп қалды. 1976 жылы ол Арканзас штатының әділет хатшысы және бас прокуроры қызметіне сайланды, ал 1978 жылы губернаторлық сайлауда жеңіске жетіп, ел тарихындағы ең жас губернатор болды (32-де). Кәсіпкерлікті дамытуға және білім беруді арттыруға басты назар аудара отырып, Клинтон губернатор ретінде 11 жыл ішінде АҚШ-та дамымағандардың бірі болып саналатын халықтың табысын күрт арттырды; және оның әйелі Хиллари қоғамдық өмірде өзін көрсете бастады - ол Арканзастағы балалар мен отбасылардың құқықтарын қорғаумен айналысқан. 1980 жылы олардың қызы Челси дүниеге келді. Губернатор Клинтон барлық тұрғындар үшін табысына және терісінің түсіне қарамастан сапалы білім беруді маңызды міндеттердің бірі деп санады және Клинтон бұл міндетті ойдағыдай іске асырды. 1986-1987 жылдары әкімдер қауымдастығының төрағасы ретінде өзінің білім беру идеяларын мемлекеттік деңгейге көтерді. Клинтон үкіметінен бастап, Арканзас білім беру бағдарламаларына жан басына қаражат бөлудің көшбасшыларының бірі болды.

1980 жылдардың аяғында, 1986 жылы конгресстегі көпшілікке ие болғанына қарамастан, Америка Құрама Штаттарының Демократиялық партиясы сайлаушыларының бір бөлігін - орта тап пен ақ жұмысшыларды жоғалтты. Арканзас губернаторы Билл Клинтон «оңтүстік демократтардың» жетекшілерінің бірі болды (оңтүстік штаттарда демократтар танымал емес), ол тек алдыңғы қатарға шыққан либерализация ғана емес, ол Арканзастың көтерілуінде маңызды болды, сонымен қатар оның республикашылдары прагматизм. «Оңтүстік демократтардың» жетекші міндеттерінің бірі - өздерінің бастапқы сайлаушыларының оралуы болды. Осыған қарамастан, Клинтонды консервативті демократ деп атауға болады, ең алдымен Арканзастың тарихи консерватизміне байланысты, оған республикашылармен әрқашан ортақ тіл табуға тура келді.

Президенттік сайлау

1991 жылы 3 қазанда Билл Клинтон АҚШ президенттігіне кандидат болатынын жариялады. Сайлау науқаны кезінде республиканың 12 жылдық Республикалық биліктен кейін қалған күрделі экономикалық жағдайға баса назар аударылды. Үлкен​​ мемлекеттік қарыз, бюджет тапшылығы, жұмыссыздықтың өсуі және инфляцияның жоғарылауы Билл Клинтонға сол кездегі президент Бушқа бағытталған «Бұл экономика, ақымақ» ұранымен үгіт-насихат жүргізуге мүмкіндік берді. Алайда Парсы шығанағындағы жеңісті соғысқа байланысты (Шөл дауылы операциясы) және экономикадағы жағдайдың Билл Клинтон мен оның серіктері сайлау науқаны кезінде дәлелдеуге тырысқандай үмітсіз болмағандығына байланысты, көптеген адамдар үшін шешуші басымдық сауалнамалар, Демократиялық кандидатта болмаған.

Кейбіреулер дауыс беру нәтижелеріне Буштың қолдаушыларының дауысын алып, сол арқылы Клинтонға жеңіс әкелген тәуелсіз кандидат Росс Пероның сайлауға қатысуы болды деп ойлайды. Басқалары бұл пікірмен келіспейді, өйткені Перо екі кандидаттын бірдей қолдаушыларын өзіне қаратып дауыстарын алды, ал егер оның тізімінде болмаса, оның сайлаушыларының көпшілігі сайлауға келмес еді.

Соңында Билл Клинтон вице-президент Аль Гор лауазымына үміткермен жұптасып, сенімді жеңіске жетті. Клинтон республикашылдар қолдаған штаттардың өзінде жеңіске жетті. Бұл Джон Ф. Кеннедидың уақытынан бері орын алмаған жағдай.

Президенттік нәтижелер

АҚШ сыртқы қарызды күрт қысқартты, жұмыссыздық шамалы болды. Оның әкімшілігі сонымен бірге бүкіл әлемде ядролық қаруды сынауға тыйым салуды қолдады. КСРО-дан қарсылықтың жоғалуы Клинтон бастаған АҚШ басшылығының ықпалын кеңейтуді жеңілдетіп, осы уақытқа дейін ойға келмейтін нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік берді: төртінші НАТО кеңейуі және 1999 жылы НАТО-ның Югославияға қарсы соғысынан кейін Косово мен Метохияны Югославиядан бөлу. Клинтон президент болған кезде, Америка Құрама Штаттары Рональд Рейган мен Джордж Уокер Буштың уақыттарымен салыстырғанда басқа елдердегі әскери араласу көлемін айтарлықтай азайтты. Америкалықтар Демократиялық Президент Клинтонға АҚШ-тың консервативті қоғамын реформалаушы ретінде үміт артты; кейбір азаматтар Клинтон діни конфессиялардың әсерін азайтады және республикашылдар қатырған генетика саласындағы зерттеулерді қайта бастайды деп үміттенді.

Президенттіктен кейін

Соңғы жылдары Билл Клинтон қоғамдық жұмыстарда белсенді болды, әртүрлі қоғамдық саяси және қайырымдылық ұйымдарының, атап айтқанда Үш жақты комиссияның мүшесі болды. 2008 жылы әйелі Хиллари Клинтонның праймеризіндегі жеңілістен кейін ол Барак Обаманы белсенді қолдады. Сол жылы оған Руанда Республикасында клиникалар желісін құрғаны үшін TED сыйлығы берілді. 2010 жылғы 12 қаңтарда Гаитиде болған жойқын жер сілкінісінен кейін Клинтон құрбан болғандарға көмек көрсету үшін бірнеше рет Гаити Республикасында болды. 2010 жылғы 3 ақпанда БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун Клинтоннан гаитикалықтарға көрсетілетін халықаралық көмекті үйлестіруді өз міндетіне алуды өтінді.

Клинтон Барак Обаманың 2012 жылғы президенттік сайлау кезінде сайлау науқанына белсенді қатысты.

2016 жылғы президенттік сайлау кезінде ол сайлаушыларды әйелі Хиллариді қолдауға шақырды.

Денсаулығы

2010 жылғы 11 ақпанда Билл Клинтон жедел түрде Нью-Йорктегі ауруханаға жүрек аймағындағы ауырсыну шағымымен жатқызылды. 63 жастағы саясаткерге стентингтік операция жасалды. Осыдан кейін Клинтон денсаулығына байланысты вегетариандыққа кетті. 2012 жылы ол вегетариандық диета оның өмірін сақтап қалды деп мәлімдеді. 2010 жылғы желтоқсанда Клинтон Адамдардың Жануарларға Этикалық Емдеуі бойынша Жыл Адамы атанды. Ол бұл құрметке «өзінің әсемдігін, сүйкімділігі мен шешендігін вегетариандық диетаны насихаттау үшін пайдаланғаны» үшін ие болды.

Отбасы

Әйелі Хиллари Клинтон — 2009–2013 жылдар аралығында 67-АҚШ мемлекеттік хатшысы. Қызы Челси Клинтон (27 ақпан 1980 жылы туған), 2010 жылғы шілдеде банкир Марк Мезвинскиге үйленді. Ағайындысы Роджер Клинтон — кино актері және музыкант.

Марапаттары

Американдық

• Эллис аралының құрмет медалі (1999).
• Қорғаныс министрлігі «Ерекше мемлекеттік қызмет үшін» медалі (2001).
• Джордж Г.У. Бушпен бірге Филадельфия бостандығы медалі (2006).
• Президент бостандығы медалі (2013).

Шетелдік

1. І дәрежелі Жақсы үміт ордені (Оңтүстік Африка, 1998).
2. Тізбектегі 1-дәрежелі Ақ Арыстан ордені (Чехия, 1998).
3. Түрік Республикасының ордені (Түркия, 1999).
4. Алтын бостандық медалі (Косово, 2004).
5. Logohu Grand Companion ордені (Папуа Жаңа Гвинея, 2006).
6. Мэри жерінің крест ордені, 1 дәреже (Эстония, 2006).
7. Президенттік медалі (Израиль, 2013).
8. Георгий атындағы Жеңіс ордені (Грузия, 2013).